Jak lutować? Poradnik dla początkujących
02.04.2025 | Kategoria: Blog
Chcesz trwale i solidnie połączyć dwa niewielkie metalowe elementy? Chwyć za lutownicę! Lutowanie to proces, który powinien przyswoić sobie każdy majsterkowicz. Pomaga nie tylko przy pracach związanych z elektryką czy elektroniką, ale również wszelką obróbką metalowych materiałów. Czasami można zresztą połączyć tak również inne tworzywa. Trzeba tylko przeprowadzić cały proces poprawnie. Dowiedz się od podstaw, jak lutować.
Jak lutować? Rodzaje lutowania
Lutowanie polega na łączeniu dwóch elementów za pomocą specjalnego materiału nazywanego spoiwem lub lutem. Spoiwo jest wykonane z metalu i trzeba je rozgrzać do temperatury topnienia. Jednocześnie powinna być to temperatura niższa niż wartość grożąca stopieniem łączonych elementów.
Lutowanie nie powinno więc uszkodzić ani w żaden sposób naruszyć łączonych części. Po spadku temperatury i zastygnięciu spoiwa powinny być one jednak trwale połączone. Ze względu na wykorzystywaną temperaturę wyróżnia się dwa rodzaje lutowania.
Lutowanie miękkie
Nazywane również lutowaniem na zimno. W czasie tego procesu temperatura nie przekracza 450 stopni Celsjusza. Funkcję lutu pełni w tym przypadku cyna z dodatkiem ołowiu bądź miedzi. Najczęściej dostępna w formie cienkiego drucika. To łatwiejsza forma lutowania, którą może opanować każdy majsterkowicz.
Lutowanie twarde
Lut rozgrzewa się do temperatury powyżej 450 stopni Celsjusza. Takie połączenie wyróżnia się bardzo dużą wytrzymałością, a w roli spoiwa występują elementy z dodatkiem między innymi miedzi, srebra czy magnezu. W ten sposób łączy się na przykład elementy ze stali węglowej.
Do lutowania twardego potrzebny jest specjalny palnik, wydzielają się przy tym szkodliwe gazy. To trudniejszy sposób łączenia niż lutowanie miękkie. Wśród specjalistycznych rodzajów lutowania wyróżnia się też łączenie tworzyw sztucznych, do których potrzebna jest jednak lutownica do plastiku.
Co jest potrzebne do lutowania?
Jeśli chcesz rozpocząć naukę lutowania, tak specjalistyczny sprzęt nie będzie Ci potrzebny. Musisz jednak zaopatrzyć się we wspomnianą już lutownicę i spoiwo. Na starcie może się też przydać kilka akcesoriów.
Jaką lutownicę wybrać na początek?
W sklepach z narzędziami możesz znaleźć kilka rodzajów lutownic. Na początek przygody z lutowaniem najlepiej nada się jednak jedna z poniższych opcji:
- lutownica grzałkowa – inaczej zwana oporową. To najprostszy, ale zarazem najpopularniejszy rodzaj tego sprzętu. Za podniesienie temperatury odpowiada grzałka, a ciepło jest transportowane drutem do grotu urządzenia;
- lutownica transformatorowa – jej wyróżnikiem jest transformator. Wytwarza prąd o dużym natężeniu, dzięki czemu grot szybko się nagrzewa, a urządzenie może operować wysoką temperaturą;
- stacja lutownicza – bardziej zaawansowany rodzaj lutownicy, w którym kolba do lutowania jest połączona z panelem. A ten umożliwia precyzyjne sterowanie sprzętem. Możesz tam dokładnie ustawić temperaturę czy moc urządzenia.
Lutownice to przydatne narzędzia warsztatowe. Różnią się między sobą również mocą. Jak dobrze lutować? Na początek wystarczy Ci urządzenie o mocy około 50W.
Spoiwo i dodatkowe akcesoria
Wspominaliśmy już nieco o rodzajach spoiwa, którymi operują lutownice. Najważniejsza jest jego temperatura topnienia, która powinna być dostosowana do lutowanego materiału.
Potrzebna będzie również kalafonia, zwana czasami topikiem. Ułatwia lutowanie, przyspieszając topienie się spoiwa. Do tego pomaga usunąć zanieczyszczenia z lutowanej powierzchni. Warto też od razu zaopatrzyć się w gąbkę do grotów. Dzięki temu będziesz mógł skutecznie i sprawnie oczyścić grot lutownicy z pozostałości spoiwa czy innych zabrudzeń.
Jak dobrze lutować? Najważniejsze zasady
Skoro dopiero rozpoczynasz swoją przygodę z lutowaniem, powinieneś dowiedzieć się przede wszystkim tego, jak się lutuje na zimno. Dopiero z czasem i wprawą przyjdzie czas na lutowanie w wyższych temperaturach.
Przygotowanie narzędzi i akcesoriów do lutowania
O tym kroku już pisaliśmy. Przygotuj zakupioną wcześniej lutownicę oraz odpowiedni rodzaj spoiwa.
Przygotowanie powierzchni do lutowania
Elementy, które zamierzasz lutować, trzeba przed pracą oczyścić. Zwróć uwagę, by nie lutować zaśniedziałych końcówek. Jeżeli masz zamiar lutować przewody, musisz ściągnąć z nich izolację – przynajmniej na kilka milimetrów.
Ocynowanie lutowanych elementów
Końcówki, które chcemy połączyć, należy w pierwszym kroku pokryć kalafonią. W tym czasie warto już włączyć i nagrzewać lutownicę. Kiedy osiągnie odpowiednią temperaturę, przyłóż jej grot do lutowanych elementów na dwie, trzy sekundy – w ten sposób ogrzejesz je do odpowiedniej temperatury. Po ich ogrzaniu należy przyłożyć do końcówek cynę.
Łączenie lutowanych elementów
Kiedy elementy do łączenia zostały już ocynkowane, należy je połączyć. By uzyskać trwałą spoinę, trzeba przyłożyć do niej rozgrzaną lutownicę. Wystarczy kilka sekund, by cyna się roztopiła. Po odsunięciu lutownicy połączone elementy i spoina zastygają, tworząc połączenie.
Zabezpieczenie miejsca lutowania
Po lutowaniu sprawdź, jak wygląda uzyskana spoina. Jeżeli będzie się kruszyć, cały proces niestety trzeba będzie powtórzyć. Jeśli natomiast uzyskałeś zadowalające połączenie, miejsce lutowania należy zabezpieczyć.
Najprościej zrobić to taśmą izolacyjną, ale możesz skorzystać również z tzw. koszulek termokurczliwych. Wystarczy potraktować je wysoką temperaturą, by skurczyły się i otoczyły lutowaną powierzchnię. Wiele lutownic ma funkcję opalarki, która idealnie sprawdzi się w takich okolicznościach.
Podsumowanie: jak lutować poprawnie?
Lutowanie polega na łączeniu elementów za pomocą topionego spoiwa. Wyróżnia się lutowanie miękkie, czyli na zimno, oraz twarde. Na początek należy nauczyć się tego pierwszego. Potrzebna Ci będzie lutownica – najprostszy jest sprzęt oporowy – odpowiednie spoiwo oraz kalafonia. Jak lutować? Oczyszczoną powierzchnię trzeba pokryć kalafonią, ogrzać do odpowiedniej temperatury, pokryć cyną i połączyć grotem lutownicy. A na koniec należy jeszcze zabezpieczyć spoinę.
